Bieg na orientację (BnO) polega na pokonaniu w jak najkrótszym czasie, trasy wyznaczonej w terenie punktami kontrolnymi (PK). Źródłem informacji (charakter terenu, zapis trasy) jest mapa. Trasa biegu między punktami kontrolnymi jest dowolna i właśnie dowolność wyboru oraz realizacja przebiegu stanowi istotę BnO.
Warunkiem sklasyfikowania uczestnika zawodów jest potwierdzenie w zadanej kolejności wszystkich punktów kontrolnych. Obecność na kolejnych PK powinna być potwierdzona na specjalnej karcie startowej. Zawodnicy i zawodniczki startują do biegu co 1-3 minuty, indywidualnie, według wcześniej ustalonej kolejności. W momencie startu otrzymują mapy, wykonane przeważnie w skali 1:15 000 lub 1:10 000. Zawierają one najmniejsze nawet elementy terenowe, zauważalne podczas biegu.
Trasa biegu, jej długość oraz skala trudności zależą od kategorii wiekowej i poziomu zaawansowania technicznego zawodników, dla których została zaprojektowana.
W praktyce liczy ona w linii prostej około 3 km dla 10-12-latków i 12-16 km dla seniorów (w zależności od rodzaju terenu).
Areną jest las
Zawody i treningi odbywają się zawsze w lesie, bardzo często w górach. Bieganie na orientację daje możliwość ruchu na świeżym powietrzu w naturalnym środowisku w otoczeniu przyrody, wpływającej korzystnie na samopoczucie duchowe i fizyczne, co niesie szczególne walory zdrowotne. Ponadto ruch ten wzbogacony jest elementami rywalizacji i współzawodnictwa, co przynosi odprężenie i satysfakcję z wysiłku. Emocje i przeżycia sportowe wzbogacają doznania estetyczne wywołane urokiem przyrody. Różnorodność terenów, niepowtarzalność tras w kolejnych zawodach chroni uczestników od jakiejkolwiek monotonii. Każde zawody to podróż w nieznane to spotkanie z przyrodą to możliwość radzenia sobie w nowych sytuacjach.
Jest to sport dla ludzi inteligentnych i sprawnych
Bieganie na orientację to możliwość aktywności fizycznej niezbędnej dla zdrowego funkcjonowania każdego człowieka. Kształtuje ono cechy wytrzymałościowo siłowe i rozwija sprawność ogólną. Samodzielne pokonywanie trasy, walka ze swoimi słabościami, zmęczeniem, wreszcie z wszelkimi przeszkodami terenowymi stanowi wspaniałą szkołę hartowania silnej woli i samozaparcia. Orientacja w terenie zmusza również do szybkiego rozwiązywania wielu zadań umysłowych. Uczy precyzyjnego analitycznego myślenia i błyskawicznego podejmowania decyzji. Wymaga spostrzegawczości, koncentracji, ale także podzielności uwagi pomimo zmęczenia. Często zawodnicy o mniejszych możliwościach biegowych osiągają lepsze wyniki, właśnie dzięki swoim cechom psychicznym i większym zdolnościom intelektualnym.
BNO to sport dla każdego
Duża samodzielność i swoboda podczas biegu oraz możliwość dowolnego regulowania swego wysiłku stanowią o rekreacyjnych wartościach tego sportu i pozwalają rozpatrywać go nie tylko w kategoriach wyczynu. Wszystkie zawody rozgrywane są w różnych kategoriach wiekowych w zależności od wieku i umiejętności (najmłodsza kategoria to dzieci 7-8 letnie, najstarsza to kategoria osób 60-70 letnich). Brak bezpośredniego kontaktu z rywalami oraz pokonywanie trasy z dala od jakichkolwiek obserwatorów uwalnia uczestników od skrępowania i obawy, że narażą się na ośmieszenie z powodu niewielkich możliwości biegowych i małych umiejętności technicznych. Zawody organizowane są także dla osób niepełnosprawnych. Bieganie na orientację może być także częścią specjalnego treningu sprawnościowego np. dla harcerzy, policjantów, czy adeptów „sztuki przetrwania”.
Jest to zarazem sport rodzinny jak i masowy
BnO to sport rodzinny. W tych samych zawodach mogą brać udział dziadkowie, rodzice i dzieci, co czyni ten sport płaszczyzną integracji pokoleń i pogłę- biania więzów rodzinnych. W lesie jest wystarczająco dużo miejsca. W tych samych zawodach startują zarówno początkujący jak i wyczynowcy. Wszyscy razem tworzą sportową społeczność i swoistą sympatyczną atmosferę. Na świecie organizuje się szereg zawodów o charakterze masowym. Największe z nich to 5-cio dniowe, coroczne zawody pod nazwą 0-Ringen w Szwecji, w których startuje około 20 tys. osób. W naj- większych zawodach w Polsce – „Pucharze Wawelu”, startuje ponad tysiąc osób.
Bieg na orientację to sport wyczynowy
Obok osób startujących w zawodach tylko dla przyjemności, są zawodnicy uprawiający BnO wyczynowo, którzy starają się w każdych zawodach walczyć o zwycięstwo. Trenują codziennie, przebiegając w ciągu tygodnia 120-180 km. Zawodniczki i zawodnicy charakteryzują się wybitnymi zdolnościami wytrzymałościowo- siłowymi. Jak wykazują badania, należą oni, obok maratończyków i biegaczy narciarzy, do grupy sportowców o największej wydolności organizmu. Dla najlepszych organizowane są co dwa lata Mistrzostwa i Puchar Świata. Najwięcej medali zdobyli do tej pory zawodnicy pochodzący ze Skandynawii – kolebki tego sportu.
Bieg na orientacje to sport przyszłości
W dobie rosnących zagrożeń negatywnymi skutkami cywilizacji człowiek w naturalnym odruchu obronnym coraz częściej ucieka na łono natury. Przejawem tego jest również rosnąca popularność biegu na orientację. W Szwecji w około 900 klubach uprawia BnO około 200 tys. osób, podobnie w pozostałych krajach Skandynawii. Sport ten jest również popularny w Szwajcarii, Czechach i Słowacji (po 10 tys. uprawiających), oraz w innych państwach środkowej Europy. W Polsce także rośnie rzesza miłośników orienteeringu, aktualnie jest ich około 2 tys. Najprężniejsze ośrodki to: Kraków, Gdynia, Wrocław; Łódź i Warszawa.